کد مطلب:43181 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي شانزدهم تا نوزدهم خطبه صد و پنجاهم نهج‎البلاغه كه در آن امام علي به توصيف انسانهاي با ايمان پرداخته چيست؟

«ثُمَّ لَيُشْحَذَنَّ فِيها قَوْمٌ شَحْذَ القَيْنِ النَّصْلَ. تُجْلي بِالتَّنْزِيلِ أَبْصارُهُمْ، وَ يُرْمَي بَالتَّفْسِيرِ فِي مَسامِعِهِمْ، وَ يُغْبَقونَ كَأْسَ الْحِكْمَةِ بَعْدَ الصَّبُوحِ» [سپس در آن فتنه‎ها گروهي (در هوش و فهم و اراده) چنان تيز شوند كه آهنگر شمشير را تيز نمايد. چشمان آنان با نور قرآن روشن شود و در گوشهايشان تفسير قرآن طنين‎انداز گردد. كاسة حكمت در شامگاه بنوشند، پس از آنكه در صبحگاه آن را سر كشيده‎اند]
توضيح ـ به جهت ابهام و گسيختگي كه در جملات اين خطبة مباركه مشاهده مي‎شود، به احتمال بسيار قوي تقطيع و گزينشي از طرف مرحوم شريف سيد رضي در اين خطبه صورت گرفته است كه معلوم نيست فتنه‎هايي كه در اين جملات ديده مي‎شود، مربوط به چه زماني است. مرحوم محقق خويي مي‎گويد: «شارحين نهج‎البلاغه در شرح اين فصل از كلام اميرالمؤمنين(ع) (قسمت دوم از اين خطبه كه از «وطال الامد» شروع مي‎شود و همچنين در قسمت اول هم مي‎گويد: مقصود اميرالمؤمنين(ع) از اين سخن متشابه است، زيرا سيد رضي اول اين خطبه را حذف كرده و بدون مراعات نظم كلام خطبه را آورده و موجب ابهام و اشكال سخت در جملات آن حضرت شده است.) اختلاف و اضطراب بزرگ دارند. آنان در تعيين مراجع ضماير متحير شده‎اند و در اصلاح نظم كلام به تأويلات خنك كه فهم آن را نمي‎پذيرد مرتكب شده‎اند.» (منهاج البراعة9/140) با توجه به ارتباط دو قسمت از خطبه به يكديگر، اضطراب متن به همة دو قسمت سرايت مي‎كند. به هرحال، در اين مورد مناسب است كه هر مجموعه‎اي از جملات مربوطه به طور مستقل تفسير شود. در آن هنگام، انسانها در مسير تكامل قرار مي‎گيرند عمل به قرآن، چشمان آنان را نوراني مي‎كند، زيرا درون آنان با پذيرش راستين كتاب الهي و عمل به آن، چنان نوراني مي‎شود كه حتي چشمان آنان را نيز روشن مي‎سازد، در نتيجه حقائق را آنچنانكه هستند، با آن نور الهي مي‎بينند، هيچ‎گونه شك و ابهام و تاريكي در ديدگاه آنان باقي نمي‎ماند. اينست معناي حديث منسوب به رسول خدا(ص) كه فرمود: «اتقوا فراسة المؤمن فانه ينظر بنور الله» [برحذر باشيد از فهم بسيار دقيق مؤمن، زيرا او با نور خداوندي مي‎نگرد] ـ اينان واقعاً فروغ عظمت ربوبي را درك مي‎كنند ـ
در لااحبّ الأفلين پاكي ز صورتها يقين
در ديده‎هاي غيب بين هر دم ز تو تمثال‎ها

مولوي
هر دم از روي تو نقشي زندم راه خيال
با كه گويم كه در اين پرده‎ها چه‎ها مي‎بينم

حافظ
گوشهاي آن انسانهاي با ايمان با تفسير كلام رباني آشنا است
گوش دل مؤمن است سامع صوت خداي
گرچه به ظاهر همي ملك پر از هاي‎هو است

فؤاد كرماني
در آن هنگام كه جان آدمي با كلمات علياي خداوندي آشنا مي‎شود، گوش جسماني را در اختيار خود گرفته، هيچ صدايي جز صداي رباني و آنچه را كه وابسته به آن است، به درون چنان انساني راه نمي‎دهد، الفاظ و صداها از مقابل در گوشهاي اين مردم حق‎گرا عبور مي‎نمايند و توانايي ورود به مغز و دل آنان را ندارند. همانگونه كه چشمان آن سالكان طرق رباني هيچ شكل و نمود و رنگي را نمي‎پذيرد مگر اينكه جان نوراني آن سالكان، راه ورود به آنها را با مشاهدة وابستگي آنها به مبدأ نور، به درون آن روشن‎ضميران باز كند. ديگر از صفات بسيار با عظمت اينان، آن است كه صبحگاهان و شامگاهان با حقائق حِكْمي حيات خود را تغذيه و آبياري مي‎نمايند. حيات انساني آن پديدة الهي است كه اگر با فرهنگ رباني كه حكمت ناميده مي‎شود، اشباع شود، حقيقت خود را كه جاودانگي در عرصة هستي متّصل به ايام الله و رضوان الله و لقاء الله است، به فعليت مي‎رساند و اگر با حكمت تغذيه و آبياري نشود، خود پوچ مي‎شود و آنچه و آنكه را با آن در حال ارتباط است تباه مي‎كند.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 24
آية الله محمدتقي جعفري